Jaarlijks telt Nederland 405.000 ouders met een psychische kwetsbaarheid, die samen 577.000 kinderen hebben. Dit blijkt uit cijfers van het Trimbos instituut. Psychische kwetsbaarheden bij ouders kunnen invloed hebben op de kinderen. Deze kinderen  worden ook wel KOPP kinderen (Kinderen van Ouders met Psychische Problemen) genoemd. GGZ Oost Brabant is in oktober 2020 gestart met een pilot ‘Jeugd in beeld’ in Helmond om ouders en KOPP kinderen te helpen. “Het is belangrijk om vroegtijdig traumaklachten bij jeugdigen te signaleren”, vertelt GZ-psycholoog Dominiek Huis in ’t Veld, die verbonden is aan de pilot.

Op de 10.000 kinderen in Nederland heeft, naar schatting van het Trimbos, 350 kinderen onder de achttien jaar een ouder met een psychische kwetsbaarheid en/of verslaving. “Dit kan invloed hebben op de ontwikkeling van klachten bij kinderen, zowel nu als in de toekomst”, vertelt Dominiek.

Door de pilot ‘Jeugd in beeld’ krijgt iedere ouder die in Helmond binnenkomt bij IHT (Intense Home Treatment), acute zorg of de HIC (High Intensive Care) standaard een gesprek met het pilotteam. “Dit doen we om eventuele trauma’s bij kinderen vroegtijdig te signaleren. Tijdens het gesprek bespreken we hoe het met de kinderen gaat, zijn er signalen van trauma? Zoals bijvoorbeeld slechter slapen, minder afspraken met vriendjes en ander gedrag vertonen. We kijken tijdens deze gesprekken waar we kunnen inzetten op ondersteuning. Zodat de kinderen de zorg en aandacht krijgen de ze nodig hebben.”

Voorkomen

Niet alleen gesprekken met ouders vinden daarbij plaats, ook met de kinderen zelf. “Het is niet niets om met een ouder op te groeien die ziek is. Die bijvoorbeeld ’s ochtends niet uit bed kan komen door een depressie of geen huishoudelijke taken kan doen waardoor jij het eten voor je broertjes en zusjes moet maken. KOPP kinderen zitten in situaties waarin onzekerheid een grote rol speelt wat kan leiden tot zorgen maken, twijfelen aan jezelf of anderen. We willen voorkomen dat de psychische kwetsbaarheid van de ouder zo’n grote invloed heeft op het leven van kinderen dat zij zelf ook psychische kwetsbaarheden ontwikkelen.” Bij ‘Jeugd in beeld’ worden kinderen gezien uit alle leeftijdsgroepen. “Van een vijfjarige die we tijdens het spelen met poppen vragen om uit te beelden hoe het thuis gaat, tot een puber waar we gesprekken mee hebben.”

Doorbreken

Hoewel jongeren in eerste instantie niet altijd zitten te wachten op een gesprek, levert het wel mooie resultaten op, vertelt Dominiek. “Kinderen vinden het niet altijd fijn om over hun thuissituatie te praten, omdat ze zich bijvoorbeeld schamen. Ook kan de thuissituatie voor sommigen als ‘normaal’ worden gezien, omdat zij niets anders kennen. Zij weten niet beter dan dat mama bijvoorbeeld heel veel huilt, ook al is dat niet te duiden. Tijdens de gesprekken delen we een stukje kennis met ze over de situatie van hun ouder, laten we ze weten dat we ze horen én zien en dat het nooit hun schuld is.”

Na het gesprek wordt er gekeken waar steun kan worden geboden en wordt er met netwerkpartners samengewerkt om dit mogelijk te maken. “Door samen te werken kunnen we veel kinderen helpen. Een tijdje geleden had ik een meisje op kantoor. Haar moeder was al een aantal jaren in behandeling, maar het meisje vond het niet fijn om daar met anderen over te praten. Toen ik haar uitnodigde voor een gesprek over haar moeder merkte ik dat er veel vragen bij haar leefde. We hebben anderhalf uur gepraat en uiteindelijk heb ik haar doorverwezen naar een groep voor KOPP kinderen van Indigo, waar ze nu naartoe gaat voor steun en plezier.”

Ouders

De pilot is een tweeledig iets, stelt Dominiek. “Ouderschap is voor veel ouders het belangrijkste onderdeel van het leven. In gesprek gaan over de kinderen is herstel ondersteunend, het neemt zorgen weg. Bij ouders leven vragen over hoe ze hun kinderen moeten vertellen over de situatie waar ze inzitten. We geven ze uitleg en de ruimte om erover te praten.”

Bespreekbaar maken van psychische kwetsbaarheden is dan ook een belangrijk punt in het helpen van KOPP kinderen. Dominiek: “Kinderen krijgen altijd iets mee van de situatie en zonder erover in gesprek te gaan worden er dingen ingevuld vanuit de kinderen zelf. Dat wil je voorkomen.”

Tips:

• Wil je meer weten over dit onderwerp? Er zijn verschillende website speciaal voor KOPP kinderen, zoals bijvoorbeeld kopstoring.nl. Op deze website vind je ook organisaties waar je contact mee op kunt nemen bij vragen.
• Herken je jezelf in bovenstaand verhaal en wil je erover praten? Neem iemand in vertrouwen, zoals bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon op school, een goede vriend of vriendin en maak de situatie bespreekbaar.
• Is je ouder onder behandeling en wil je meer weten over de psychische kwetsbaarheid? Vraag aan de behandelaar of het mogelijk is om eens in gesprek te gaan of dat er een team is binnen de organisatie die gespecialiseerd is in KOPP.
• Ben je zelf een ouder met een psychische kwetsbaarheid en vind je het lastig om dit bespreekbaar te maken bij je kinderen? Speciaal voor ouders is er de website kopopouders.nl met daarop verschillende tips om situaties bespreekbaar te maken. Ook is er een forum om verhalen te delen met andere ouders.