Toen haar jongste zoon vertelde dat hij ging trouwen, was Elise (58) al een jaar niet buiten geweest. De angst om een paniekaanval te krijgen, hield haar binnen. “Ik bracht hele dagen door op mijn stoel in de huiskamer en werd steeds depressiever. Toen ik hoorde van zijn huwelijk dacht ik: het zal toch niet gebeuren dat ik daar niet bij kan zijn? Dankzij de Intensieve Groepsbehandeling Angst in Oss was Elise er wél. “En ik gaf nog een mooie speech, ook!” 

Zweten, misselijkheid, trillen, ademnood, duizeligheid, hartkloppingen. Als Elise een paniekaanval kreeg, was ze de controle over zichzelf volledig kwijt. “Ik had er al vanaf mijn 18^e last van. Steeds als er iets ingrijpends gebeurde – eindexamen, een bevalling, ander werk – kreeg ik paniekaanvallen. Die waren zo beangstigend, dat ik alles deed om ze te voorkomen. Alle plekken waar ik dacht dat ik er een zou kunnen krijgen, vermeed ik. In de loop der jaren werden dat er steeds meer: bussen, winkels, restaurants, draaideuren, liften. Uiteindelijk kwam ik de deur niet meer uit. Ik had totaal geen leven meer, ik voelde me net zo doods als de meubels in mijn huiskamer. Ik betrapte mezelf op donkere gedachten, zoals: ik heb het lang genoeg volgehouden, gelukkig zijn de kinderen volwassen. Ik zag het echt niet meer zitten.”

Niks voor mij
Elise vond een psycholoog die aan huis wilde komen, maar na een aantal gesprekken gaf die aan dat ze meer gespecialiseerde hulp nodig had. Precies in die periode kondigde haar jongste zoon zijn trouwplannen aan. “Hij zei meteen: ‘We trouwen buiten mam, zodat je toch vanuit de auto mee kunt kijken’. Toen besefte ik: dit wordt te gek. Die jongen moet gewoon genieten van zijn dag, in plaats van zich zorgen te maken om zijn moeder. Het was tijd om door te pakken.”

Hard werken
De huisarts verwees Elise door naar GGZ Oost Brabant, waar ze werd aangemeld voor de Intensieve Groepsbehandeling Angst in Oss. Ook voor mensen met een ernstige, terugkerende depressie bestaat er zo’n programma; zestien weken lang komen ze drie dag(del)en per week samen. “We weten uit onderzoek dat de winst van een behandeling vooral in de eerste maanden wordt geboekt, daarom duiken wij er meteen vol in. Dat is ontzettend pittig, de deelnemers moeten op alle fronten met zichzelf aan de slag. Niet alleen hier, maar ook thuis”, bevestigt programmaleider Hettie Peters. “Het doel is niet per se om klachtenvrij te worden, maar om ervoor te zorgen dat je klachten je niet meer belemmeren in je dagelijks leven. Iedere deelnemer bepaalt zelf welke doelen daarbij horen.”

Die groep, dat was meteen al een dingetje voor Elise. Nu kan ze erom lachen, toen absoluut niet. “Ik durfde al niet in de wachtkamer te zitten, hoe overleefde ik het dan in hemelsnaam drie dágen in een groep?” De eerste paar keer bezocht behandelaar Rens haar nog thuis, daarna moest ze er echt aan geloven. En wat bleek: het viel ontzettend mee. “Mijn groepsgenoten waren zulke leuke, slimme mensen – totaal geen sneuneuzen, zoals ik ze van tevoren nog genoemd had. We hadden hele goede gesprekken en konden zelfs lachen om onszelf. Door hen begon ik in te zien dat mijn angst niets zegt over mij als mens. Ik ben helemaal niet mislukt! De een heeft migraine, ik heb dit. Nou en? Al na twee weken voelde ik me beter en ging ik met plezier naar de behandeling.”

De groep geeft hoop en steun
De groep is volgens Hettie een krachtig onderdeel van de behandeling. “Niet iedereen start tegelijk, er stromen steeds nieuwe mensen in. Zo geven de groepsoudsten de beginners hoop: zij laten zien hoe ver je in een paar maanden kunt komen. Mensen vinden steun en herkenning bij elkaar. Aan alle IGB’s zijn lotgenotengroepen en/of naastenbijeenkomsten verbonden, zodat de mensen rondom een cliënt actief worden betrokken.” Elise bevestigt het belang daarvan: “Mijn partner en kinderen waren én blijven heel belangrijk voor mijn herstel.”

Oefenen met nieuw gedrag is een ander belangrijk element in de IGB’s. “Praten is nuttig, maar als je iets wilt veranderen in je leven, moet je ook dingen ervaren en in actie komen”, stelt Hettie. “Daarom stellen alle deelnemers concrete doelen voor zichzelf op, die we elke week of maand evalueren. Daarbij kijken we naar je hele leven: wat wil jij, hoe wil je je leven invullen - ondanks je klachten? Door die positieve insteek zetten mensen hele mooie stappen. Zo belde iemand een oude vriend op, die hij tien jaar niet had gezien. Een moeder regelde oppas en ging na jaren weer eens uit. Een man van middelbare leeftijd pakte zijn droom om fotograaf te worden, weer op.”

Rijke fantasie
Om de deelnemers op weg te helpen in dit deel van hun herstel, werkt GGZ Oost Brabant samen met verschillende ketenpartners, waaronder de ADF stichting, het Sport Expertise Centrum en het Talent Centrum in Oss. “Fysieke beweging en sociaal-maatschappelijke bezigheden helpen je om je goed over jezelf te voelen.” Ook Elise slaagde erin haar gezonde kant weer aan te spreken. “Ik was zo gefixeerd op mijn angst, dat ik niet eens meteen kon benoemen wat ik graag deed. Ik ontdekte dat ik mijn creativiteit lang onderdrukt had, omdat mijn rijke fantasie me vooral angst opleverde. Maar het heeft ook een hele leuke kant. Ik heb nu een eigen atelier, waarin ik creatieve workshops geef. Daar geniet ik enorm van.”

Maar de grootste stap die Elise zette, was het overwinnen van haar angsten. “Ik had mezelf wijsgemaakt dat ze mij beschermden tegen gevaar, maar het omgekeerde was waar: ze maakten mijn leven kapot. Waar ik vroeger dacht: ik ben bang dus ik doe het niet, denk ik nu: ik ben bang en ik doe het tóch. Mijn eerste uitdaging was om in mijn eentje een rondje om het GGZ-gebouw te lopen. Daarna moest ik in alle wc’s de deur op slot draaien, zonder meteen te voelen of de deur nog open kon. Later bezocht ik elke dag een winkel waar ik ooit een paniekaanval had gehad. Ik dwong mezelf er iets te kopen, rustig bij de kassa te wachten en pas mijn portemonnee te pakken als ik aan de beurt was. Lukte allemaal! Samen met Rens ging ik naar een bouwmarkt, waar hij me rondjes liet draaien in het gangpad om duizelig te worden. Daarna liepen we naar de kassa, waar ik ondanks het nare gevoel gewoon afrekende. Zo ontdekte ik dat ik veel meer aankon dan ik dacht.”

Zinnige zorg
De regie terugpakken en genieten van je leven, dat kan dus ook met een kwetsbaarheid. En dankzij de IGB’s lukt dat veel mensen nu sneller dan voorheen. “De behandelingen zijn ontwikkeld vanuit multidisciplinaire richtlijnen en gebaseerd op de principes van de cognitieve gedragstherapie; een therapie waarvan het effect is aangetoond. Cijfers kan ik nog niet laten zien, maar ik durf wel te stellen dat we mensen echt beter helpen”, zegt Hettie. “Zorgverzekeraar VGZ heeft onze IGB’s aangemerkt als een goed voorbeeld van Good Practice. Deelnemers geven de behandeling een cijfer tussen 8.4 en 8.7. We zien mensen weer lachen en steviger in het leven staan. Gezinnen groeien weer naar elkaar toe. Dat is enorm motiverend.” Dat laatste geldt ook voor Elise. “Ik heb zó genoten van het huwelijk van mijn zoon. Ik hield zelfs zonder problemen een speech en ging als laatste naar huis. Ik voel me een enorme geluksvogel, omdat mijn behandelaars en lotgenoten zoveel energie in mij wilden steken. Na jaren ben ik eindelijk weer mezelf: blij, in plaats van altijd bang.”